Hệ thống HVAC (Heating, Ventilation, and Air Conditioning) là yếu tố cốt lõi để tạo môi trường sản xuất ổn định và hiệu quả trong các nhà máy công nghiệp. Tuy nhiên, một số sai lầm trong thiết kế và lắp đặt có thể gây ảnh hưởng đến chi phí vận hành, chất lượng sản xuất và vi phạm các quy định tiêu chuẩn nhà nước đặt ra.
1. Thiết kế HVAC thiếu đồng bộ với dây chuyền sản xuất
Hệ thống HVAC đôi khi được xây dựng riêng lẻ, không hòa hợp với bố cục dây chuyền sản xuất hoặc thiếu sự liên kết với các hệ thống như phòng cháy chữa cháy (PCCC), điện và cơ khí. Nguyên nhân thường đến từ việc khảo sát thực tế chưa đủ chiều sâu hoặc dự án bị phân chia thành nhiều gói thầu nhỏ, không có đơn vị điều phối kỹ thuật tổng thể.
Hệ quả là chi phí sửa chữa cải tạo HVAC có thể khiến tổng chi phí tăng gấp 1.5–2 lần sau khi hoàn thiện. Sự phân bố nhiệt độ và luồng gió không đồng đều còn làm ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm và đẩy cao chi phí bảo trì thiết bị sản xuất.
Hệ thống HVAC được lắp đặt đồng bộ với dây chuyền sản xuất đồ bảo hộ thể thao Dainese do Delco làm tổng thầu thiết kế – Thi công M&E
Một cách tiếp cận hiệu quả là yêu cầu nhà thầu khảo sát kỹ lưỡng bố cục dây chuyền, phối hợp chặt chẽ với các hệ thống liên quan và rà soát bản vẽ thiết kế trước khi thi công để đảm bảo tính thống nhất. Đồng thời, đảm bảo hệ thống HVAC đáp ứng các tiêu chuẩn về thiết kế và lắp đặt của Việt Nam như TCVN 5687:2010 và các quy định về phòng cháy chữa cháy QCVN 06:2022/BXD.
Hệ thống HVAC cần đáp ứng được các tiêu chuẩn về thiết kế lắp đặt và đảm bảo tuân thủ quy định về PCCC
2. Chọn mô hình HVAC không phù hợp với nhu cầu vận hành
Việc chọn hệ thống HVAC như VRV, Chiller, AHU, Multi Split không phù hợp với nhu cầu thực tế của nhà máy có thể gây ra nhiều vấn đề. Điều này thường do chỉ tập trung vào chi phí ban đầu mà không tính đến tổng chi phí sở hữu (TCO), dẫn đến tiêu thụ điện năng vượt dự toán, chi phí vận hành và bảo trì cao. Ví dụ, hệ thống VRV thích hợp cho văn phòng nhưng không hiệu quả cho nhà máy hoạt động 24/7 với tải nhiệt lớn. Hệ thống Chiller kết hợp với AHU hoặc làm mát bằng nước sẽ tiết kiệm chi phí hơn và hoạt động hiệu quả hơn trong môi trường nhà máy, nếu được thiết kế phù hợp với nhu cầu sử dụng liên tục.
Hệ thống Multi Split có thể tiết kiệm chi phí đầu tư và không gian, nhưng không phải là lựa chọn lý tưởng cho nhà máy có nhu cầu làm mát liên tục và tải nhiệt cao, vì hiệu suất không ổn định trong môi trường này.
Chủ đầu tư nên yêu cầu nhà thầu phân tích tổng chi phí sở hữu (TCO) dựa trên đặc điểm vận hành của nhà máy, đồng thời đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng của Việt Nam (MEPS).
3. Không đạt yêu cầu kiểm soát môi trường sản xuất
Hệ thống HVAC không đáp ứng được các tiêu chuẩn về nhiệt độ, độ ẩm, áp suất hoặc lọc bụi theo yêu cầu công nghệ, đặc biệt trong các ngành như điện tử, thực phẩm hay dược phẩm, thường do thiếu sự tích hợp với hệ thống kiểm soát môi trường và giám sát tự động (BMS/SCADA). Dẫn đến hậu quả là tỷ lệ sản phẩm lỗi tăng, sản xuất bị gián đoạn ở những ngành yêu cầu cleanroom, và nguy cơ mất các chứng chỉ quốc tế như GMP, ISO hay HACCP, ảnh hưởng đến uy tín doanh nghiệp.
Bảng điều khiển hệ thống quạt thông gió trong nhà máy Power Plus Technology do Delco làm tổng thầu thiết kế thi công
Một giải pháp thiết thực là đảm bảo hệ thống HVAC được thiết kế phù hợp với tiêu chuẩn ngành như tích hợp BMS/SCADA để giám sát và điều chỉnh tự động, đồng thời tiến hành nghiệm thu kỹ thuật trước khi đưa vào vận hành. Ngoài ra, đảm bảo hệ thống HVAC đáp ứng các yêu cầu chất lượng không khí trong nhà, theo TCVN 5687:2010 và các tiêu chuẩn quốc tế như ASHRAE hoặc CIBSE.
4. Thi công không đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật
Việc lắp đặt HVAC không đồng bộ, đường ống gas hoặc gió sai quy cách, không kiểm tra chống rung, chống ồn hoặc sai cao độ thường xuất phát từ quy trình vận hành thử nghiệm chưa kỹ lưỡng hoặc thiếu hồ sơ vận hành chi tiết.
Điều này khiến máy nén có nguy cơ hỏng sớm, chi phí bảo trì tăng do phải tháo gỡ hệ thống, và rủi ro cháy nổ do đấu nối sai tiêu chuẩn, vi phạm quy định QCVN 06:2022. Nếu vận hành thử nghiệm không đi kèm hồ sơ chi tiết như nhật ký vận hành, đo kiểm điện, nhiệt hay áp suất, các lỗi ngầm dễ xuất hiện sau 6–12 tháng.
Hệ thống ống gió trong hệ thống HVAC
Cách giải quyết là yêu cầu nhà thầu thực hiện vận hành thử nghiệm với đầy đủ hồ sơ, kiểm tra kỹ chất lượng lắp đặt và đảm bảo hợp đồng bao gồm nghiệm thu thử tải 100%.
5. Thiếu chiến lược vận hành và bảo trì (O&M)
Việc không có quy trình vận hành và bảo trì (O&M) rõ ràng hoặc phụ thuộc hoàn toàn vào nhà thầu thường do chủ đầu tư chưa chú trọng tài liệu hướng dẫn và đào tạo đội ngũ nội bộ.
Hệ quả là chi phí thuê ngoài bảo trì cao, thiết bị mất bảo hành do không tuân thủ quy trình, và lãng phí năng lượng do thiếu dữ liệu vận hành. Hệ thống kém hiệu quả còn gây gián đoạn sản xuất và khó khăn trong xử lý sự cố.
Hệ thống HVAc cần có lịch trình O&M chi tiết để đảm bảo ổn định lâu dài
Một cách hiệu quả để cải thiện là yêu cầu nhà thầu cung cấp tài liệu O&M chi tiết, bao gồm lịch bảo trì, bản đồ cảm biến, checklist và tổ chức đào tạo nội bộ để giảm phụ thuộc.
Lời khuyên dành cho chủ đầu tư
Để triển khai hệ thống HVAC hiệu quả, chủ đầu tư nên:
- Xem xét tổng chi phí sở hữu (TCO) thay vì chỉ tập trung vào giá thiết bị ban đầu.
- Yêu cầu mô hình hoạt động cụ thể, tránh các giải thích chung chung.
- Đảm bảo thử tải 100% với hồ sơ đo kiểm chi tiết.
- Lựa chọn đối tác minh bạch, cung cấp tài liệu kỹ thuật rõ ràng và cam kết hỗ trợ lâu dài.
- Đảm bảo tuân thủ các quy định như QCVN 06:2022 và chính sách tiết kiệm năng lượng.
Những sai lầm trong thiết kế và lắp đặt hệ thống HVAC như thiếu đồng bộ, chọn sai mô hình, không đạt chuẩn môi trường, thi công kém chất lượng hay thiếu chiến lược O&M có thể gây tổn thất về kinh tế và vận hành. Bằng cách yêu cầu khảo sát kỹ lưỡng, hợp đồng rõ ràng và tài liệu O&M chi tiết, chủ đầu tư có thể giảm thiểu rủi ro, đảm bảo hiệu suất sản xuất và tối ưu hóa giá trị đầu tư.
Xem thêm: Xu hướng công nghệ HVAC tại Việt Nam năm 2025
Xem thêm: So sánh hệ thống HVAC công nghiệp và thương mại: Quy mô, chức năng và yêu cầu bảo trì
